การันตีด้วยรางวัล FIPRESCI จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติรอตเทอร์ดาม ประเทศเนเธอร์แลนด์เมื่อปีที่แล้ว เพลงของข้าว ของผู้กำกับรางวัลสุพรรณหงส์ อุรุพงศ์ รักษาสัตย์ เป็นภาพยนตร์สารคดีเชิงทดลอง ที่เฉลิมฉลอง เทิดทูน และเชิดชู ความผูกพันที่คนไทยทุกภาคมีกับ ข้าว ผ่านความงดงามของประเพณีและบทเพลงต่างๆ โดยปราศจากบทพูด
เพลงของข้าว เป็นหนังที่ขับเคลื่อนด้วยภาพที่สวยงามและไม่เคยเห็นที่ไหนมาก่อน เช่นฉากการประกวดตำส้มตำลีลา ที่ไม่ได้มีแค่สาวใส่ชุดไทยรำไปตำไปแต่ยังมีคุณยายเล่นฮูล่าฮูปมาร่วมด้วย หรือฉากการจุดบั้งไฟตะไลยักษ์เพื่อขอฝน ที่ไม่ได้เห็นแค่การหมุนขึ้นฟ้าของตัวตะไลใหญ่อลังการ แต่ยังเห็นชาวบ้านที่เงยหน้ามองฟ้าอย่างใจจดใจจ่อราวกับถูกมนต์สะกดให้ยืนอยู่กับที่
หรือแม้กระทั้งฉากที่อาจจะเคยเห็นในโทรทัศน์หรือในชีวิตจริงมาแล้ว หนังก็สามารถให้คนดูรู้สึกอย่างที่ไม่เคยได้รู้สึกมาก่อน เช่นฉากแข่งวิ่งควายที่ได้ใกล้ชิดจนแทบจะสัมผัสโคลนได้ ฉากพิธีกวนข้าวทิพย์ที่แทบจะได้กลิ่น หรือฉากที่ซูมเห็นก้อนข้าวเหนียวเล็กๆที่ผู้ศรัทธาปั้นแล้ววางไว้ตามกำแพงรั้วเพื่ออุทิศให้กับญาติที่ล่วงลับ ก็แทบจะเอื้อมมือไปหยิบได้
เพลงประกอบก็ถือว่าเป็นอีกหนึ่งไฮไลท์ของภาพยนตร์เรื่องนี้ มีการใช้เครื่องดนตรีพื้นบ้านเพื่อสร้างบรรยากาศของความเป็นลูกทุ่ง และในฉากที่ไม่ได้ใช้ดนตรีประกอบก็อัดเพลงที่ชาวบ้านร้องสด เช่นในฉากคุณป้าร้องเพลงพื้นบ้านเป็นภาษาท้องถิ่นระหว่างปิ้งข้าวจี่ ที่ถึงแม้จะฟังเข้าใจบ้างไม่เข้าใจบ้างแต่ก็สัมผัสได้ถึงอารมณ์ของคนร้อง
สำหรับคนดูที่ไม่คุ้นกับภาพยนตร์แนวนี้อาจจะรู้สึก หลงทาง เพราะหนังไม่ได้เดินไปตามทิศทางที่ชัดเจน ไม่ได้เรียงตามกระบวนการเก็บเกี่ยวข้าว ไม่ได้ติดตามชาวนาคนใคคนหนึ่ง ไม่มีเขียนว่าประเพณีที่เห็นอยู่คืออะไรและอยู่ที่จังหวัดไหน มีแค่เครดิตตอนท้ายหนังเท่านั้นที่เปิดเผยสถานที่ถ่ายทำ
แต่นี่น่าจะเป็นความตั้งใจของผู้กำกับ และเป็นเสน่ห์ของสารคดีเรื่องนี้ ที่ทำให้รู้สึกถึงความงามของประเพณีพื้นบ้าน ความเหมือนและความแตกต่างของหลายประเพณีในแต่ละภาค ความเหนื่อยยากลำบากของชาวนา และความจริงใจของชาวบ้าน โดยไม่ถูกตีกรอบด้วยสถานที่ คำอธิบาย หรือบทภาพยนตร์ เป็นการให้ได้ชื่นชมความงดงามอย่างเป็นธรรมชาติจริงๆโดยที่ไม่มีอะไรมาปิดกั้น เติมแต่ง หรือตัดออกไป
ต่อจาก เรื่องเล่าจากเมืองเหนือ และ สวรรค์บ้านนา เรื่อง เพลงของข้าว ถือเป็นตอนสรุปของภาพยนตร์สารคดีไตรภาคของอุรุพงศ์ได้อย่างสวยงาม และยังสามารถเป็นจุดเริ่มต้นให้กับคนที่ไม่เคยชมเรื่องอื่นมาก่อนของผู้กำกับคนนี้ได้ เพราะข้าวและชาวนาเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของเอกลักษณ์ความเป็นไทย |