หลังจากที่เขียนบทวิจารณ์ไปแล้วครั้งหนึ่ง ปรากฎว่า มีคนฝากถามมามากมาย กล่าวว่า บทวิจารณ์ก็ไม่เคลียร์ พอ ๆ กับหนัง แล้วมันไปเกี่ยวข้องกับวงการหนังอย่างไร
ไม่เกี่ยวค่ะ พิมพ์ผิดคำหนึ่ง แล้วไปกันใหญ่ ผู้เขียนต้องการจะใช้วงการหนัง เป็นตัวจำลองสารที่อโนชาต้องการเสนอ เพราะสิ่งที่เธอจะบอกกล่าวในหนังเรื่องนี้ ใันพูดตรง ๆ ไม่ได้
แต่คราวที่แล้ว อธิบายไม่ชัดเจน ก็เลยยิ่งทำให้ผู้อ่านงงไปอีกพัก ตัดสินใจเขียนแก้ไขใหม่ดีกว่า
ในฉบับแก้ไขนี้ มีบางสิ่งบางอย่างที่ได้ซ่อนสารของอโนชาไว้
1. บ้าน
บ้านหลังนั้นมีเจ้าของบ้านเพียง 2 คน อาจารย์มหาวิทยาลัยผู้เป็นพ่อ และเอก ลูกชายผู้พิการ
ในบ้านมีหญิงผู้ทำหน้าที่เป็นแม่บ้าน ยายผู้เป็นแม่ครัว
พ่อพาเอกเข้าบ้าน หลังจากที่เขาต้องรักษาตัวอยู่ในโรงพยาบาลเป็นเดือน ทำให้มีคนเข้ามาอยู่เพิ่ม เป็นบุรุษพยาบาลผู้ดูแลเอก
บรรยากาศของบ้านดูมืด ๆ ทึม ๆ ไม่ค่อยมีภาพของพ่อในบ้าน มีแต่ภาพของเอก เด็กหนุ่มที่กำลังเศร้าสร้อยกับโชคชะตาที่เล่นตลกต่อร่างกายของเขา (อันไม่ชัดเจนว่าเป็นเรื่องอะไร)
ชายผู้เป็นบุรุษพยาบาลบอกกับป้าแม่ครัว ไม่รู้ว่าเขาจะอยู่ได้นานเท่าไร บ้านใหญ่โต มีพร้อมทุกอย่าง ดูเหมือนไม่มีอะไรขาดเกิน แต่แท้ที่จริงแล้ว มันขาดวิญญาณและชีวิต
.
2. หนังของใหม่ - ลี ชาตะเมธีกุล ตัดต่อเรื่องนี้ได้ดีกว่า แสงศตวรรษ
เจ้านกกระจอก ดำเนินเรื่องภายใต้โครงสร้างหลายอย่างที่แสดงให้เห็นความตั้งใจของผู้กำกับที่จะบอกนัยบางอย่างของหนัง
.ภายใต้เรื่องของครอบครัว มันมีอะไรบางอย่างซ่อนอยู่
กรอบของการเล่าเรื่องได้ถูกรื้อทิ้งเอามาเล่าใหม่หมด แทนที่จะต้องเล่าเรื่องตามลำดับของเวลา หนังใช้วิธีการเล่าแบบสลับไปสลับมา ประเดี๋ยวก็เป็นเหตุการณ์ปัจจุบันที่เกิดขึ้นในแต่ละวัน ประเดี๋ยวก็เป็นเหตุการณ์ในอดีตของเอกและพ่อก่อนที่จะเกิดอุบัติเหตุ
แล้วจู่ ๆ ก็มีภาพของโลกกับการเดินทางของจักรวาล
ท้าย ๆ แถมมีฉากของกำเนิดชีวิตขึ้นมาอีก
ลี ชาตะเมธีกุล ตัดต่อเรื่องนี้ได้ดีกว่างาน แสงศตวรรษ ที่เขาเคยได้รางวัลมาเสียอีก ไม่มีรอยต่อ ไม่มีเส้นปะ มันกลืนเป็นเรื่องเดียวกัน
ภายใต้ของการทะลายโครงสร้างแบบ narrative นี้ ไม่ได้จับโยนมาใส่แบบตามใจฉัน แต่มีกรอบของการเกิดและความตายเป็นธีมหลักที่ต้องการนำเสนอในแต่ละตอน
เพราะฉะนั้น ฉากทั้งหมดที่ดูเหมือนจะไม่เกี่ยว ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของจักรวาล และกำเนิดชีวิต ล้วนสนับสนุนสิ่งที่ผู้กำกับต้องการจะสื่อ ซึ่งอาศัยการดูรอบเดียวคงไม่ทันสังเกต ถ้าจำไม่ผิด ดูเหมือนว่าผู้กำกับบอกว่าจะมี 7 ตอน
อโนชา ควบคุมโทนหนังให้อยู่ภายใต้ความนิ่งเงียบในตอนแรก เมื่อมาผนวกกับการใช้สีในหนังที่มันกลายเป็น low key และมุมกล้องที่จำกัดอยู่ในระยะกลางและโคลสอัพ มันให้ความรู้สึกอึดอัด
บ้านนี้มีปัญหาอย่างที่เขาว่าจริง ๆ
มีการใช้เพลงและ ดนตรี เพิ่มขึ้นในตอนครึ่งหลัง แต่มันก็ไม่ใช่ดนตรีป็อบ หรือแจ๊สที่รื่นหู
แต่มันคือ พั้งค์ ! ซึ่งยิ่งเพิ่มความกดดันที่มีขึ้นจากความนิ่งเงียบของบ้านไร้ชีวิตแห่งนี้
บ้านนี้มีปัญหา แต่ไม่ทันสังเกตเห็นอย่างป้าแม่ครัว หรือเห็น แต่กดมันไว้เหมือนกับไม่มีอะไรเกิดขึ้นอย่างแม่บ้าน บางคนเห็น แต่ก็ไม่มีอำนาจที่จะแก้ไขอะไรอย่างบุรุษพยาบาล
ดูภายนอก บ้านนี้ไม่มีปัญหา แต่มันเป็นความจริงกระนั้นหรือ
3. 'เจ้านกกระจอก' ของวงการหนัง
อยู่เฉย ๆ ก็จะดีเอง
ไม่ใช่เรื่องของเรา
สำนวนยอดนิยมของคนไทย ที่มีให้เห็นตั้งแต่คนจน จนถึงไฮโซ จึงไม่น่าแปลกใจที่จะเห็นโครงสร้างของบ้านหลังนี้ แทรกอยู่ในทุกอณูของสังคมไทย
ในวงการหนัง
ไอเดียหนังของคนหน้าใหม่คนหนึ่งถูกขโมยไปทำเป็นหนังจนสำเร็จ ต่อมาฮอลลีวู้ดซื้อบทหนังเรื่องนั้นไป
หนุ่มหน้าใหม่ พยายามบอกกล่าว ขอความช่วยเหลือจากวงการหนังไทย แต่ทุกคนไม่สนใจ
....เด็กหนุ่มคนหนึ่งเดินทางจากใต้เพื่อมาเรียนรู้การทำหนังในกรุงเทพ เขาทำผิด แทนที่จะrพบกับความเมตตา เขากลับพบแต่การเหยียดหยามของผู้กำกับอินดี้ ที่ไร้แม้แต่มนุษยธรรมขั้นพื้นฐาน ขนาดนำความเจ็บป่วยของเด็กหนุ่มไปประจานตามที่ต่าง ๆ
เขาสองคนเป็นเพียง 'นกกระจอก' ในวงการหนัง ที่ไม่มีสิทธิ์มีเสียง ถูกกระทำย่ำยี
ไม่มีใครสนใจ เจ้านกกระจอกสองตัวนี้
วงการหนังมีเรื่องราวผิดศีลธรรมอยู่รอบตัวเรา แต่ทุกคนทำเป็นทองไม่รู้เรื่อง ปล่อยให้จารชนเหล่านี้มีหน้าตา ...มีชื่อเสียง
4. เจ้านกกระจอก จะบอกอะไรกันแน่
สังคมใน "เจ้านกกระจอก" ของอโนชาไม่ใช่วงการหนัง แต่เป็นสังคมหนึ่งที่อยู่รอบตัวเรา เหมือนกับวงการหนังที่อยู่รอบตัวผู้เขียน
้สังคมนี้มันมีปัญหาอยู่ แต่ทุกคนก็ปล่อยให้มันผ่านไป เหมือนกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น
ผู้มีอำนาจน่าจะทำอะไรได้ แต่ ไม่ ....
เธอกำลัง "วิจารณ์" หรือ "ตั้งคำถาม"กับใครบางคนอยู่
เพียงแต่ว่า วิธีการที่เลือกนำเสนอของเธอ อาจจะเป็นที่เข้าใจยาก จนทำให้คนที่ไม่ได้อยู่ในสังคมไทยจะสังเกตเห็นหรือเข้าใจ
เช่นเดียวกับที่คนไทยก็อาจจะไม่เข้าใจเรื่องนี้ แม้หนังของเธอจะเข้าใจง่ายกว่าหนังของอภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล แต่สิ่งที่เธอต้องการนำเสนออาจจะไม่ได้รับการตีความอย่างที่เธอต้องการสื่ีอ
5. คนหลายคนกับการจองจำตนเอง
มีคนหลายคนที่มองเห็นปัญหาเหล่านี้ แต่ทำอะไรไม่ได้ หลายคนทำได้เพียงการเคลื่อนไหวใต้ดิน
แต่อีกหลายคนตัดสินใจหันหลังให้กับบ้านหลังนี้
ธงชัย วินิจจะกูล อดีตผู้นำนักศึกษาจากขบวนการ 6 ตุลา 2519 เป็นอีกผู้หนึ่ง
ปัจจุบัน เขายังใช้ชีวิตเป็นอาจารย์สอนประวัติศาสตร์ไทยอยู่ที่อเมริกา
. )
|
